Язулары да хикмәтле

Татарстан Республикасы Милли музеенда гасырлар дәвамында тупланган татар бизәнү әйберләренең бай җыелмасы саклана. Алкалар, беләзекләр, чулпылар, бизәкле төймәләр, хәситәләр, муенсалар, йөзекләр, каптырмалар, яка чылбырлары, кечкенә Коръән савытлары... Төрле-төрле сыгылмалы үсемлек сурәтләре, геометрик бизәкләр, язулар белән чуарланып, чүкү, калкытып челтәрләү, бөтерчекләү, чоку, бизәк кыстыру һәм башка зәркән алымнары кулланып искиткеч матур бизәкләр төшерелгән бизәнү әйберләренең һәрберсе үз матурлыгы, күркәмлеге, кабатланмас «йөзе» булуы белән аерылып тора. Бизәнү әйберләренә гарәп хәрефләре белән чокып язылган каллиграфия үрнәкләре үзгә матурлык өсти, аерым бер мәгънә белән баета. Гарәп язулы бизәнү әйберләре шактый булса да, кызганыч ки, аларның күбесенең эчтәлеге бүгенге көндә дә билгесез булып кала. Соңгы елларда музейда алып барылган экспозицион эшләр әлеге язуларга яшеренгән мәгънәләрне ачарга беркадәр ярдәм итте. Язуларны гарәп теле белгече, фәнни хезмәткәр Альбина Заһидуллина укыды.
Фирәзә белән бизәлгән грушасыман ике өлешле каптырмалы һәм зур биш асылма җиз тәңкәләрдән торган яка чылбыры. һәр тәңкәгә үсемлек бизәкләре төшерелгән. Аларда хикмәтле гарәп исемнәре язылган: «Ямлиха Макслемина, Штатьюш (Кафштатьюш), Шаднуш, Маслина, Марнуш, Кыйтмир». Болар Коръәндә бәян ителгән әсһабел Кәһәф исемнәре. Алар турында мәгълүматлар Муса галәйһиссәлам вакытларыннан ук килә. Үзенә тугры булганнары өчен Аллаһы Тәгалә аларны куып килүче кяферләрдән бер мәгарәдә яшереп, саклап кала. Алар анда 300 ел йоклап үткәрәләр. Могҗизалы рәвештә исән калган кешеләрнең исемнәре беләзек, яка чылбыры, йөзек, чулпыларда уелып гасырларга калган, бөти булып йөргән.
Әлеге яка чылбыры – XIX гасыр үрнәге. Милли музейга 1920 елда Казанда үткәрелгән Шәрык халыклары мәдәнияте күргәзмәсе экспонатлары белән берлектә тапшырыла.
Музейда саклана торган халык җәүһәрләре милләтебезнең гореф-гадәтләрен, бай традицияләрен күзалларга мөмкинлек бирә. Яшьләрне үткән белән таныштырып, ә өлкән буынны хыялында яшьлегенә кайтаручы тарихи ядкарьләрне туплаган музей буыннарны тоташтыручы күпер вазифасын үти.
Дулкынлы чәчәкләр каймасы белән әйләндерелгән, чокып ясалган, уртасы язулар белән бизәлгән көмеш беләзек. Очлары эчкә бөгелеп тора. Язуның эчтәлеге: «Ошбу беләзек ... кызына хәерле мөбарәк». Аерым шәхескә бәйле булмаган мондый язулы бизәнү әйберләре XIX гасыр уртасында сатуга күпләп чыгарылган. Ул чорда Казан губернасы зәркән әйберләрен сәнәгый җитештерү үзәге булуы билгеле.
Алтын йөгертелгән көмештән эшләнгән түгәрәк кечкенә Коръән савыты. өслегенә граверлау ысулы белән үсемлек орнаменты төшерелгән. Коръән савытының уртасын кызылсу ахак бизи. әйләнәсендә гарәпчә язу: «Эшләремне Аллаһы Тәгаләгә тапшырам». Савытның ян-якларында да гарәпчә: «Йа Аллаһы Тәгалә!» дип язылган, һиҗри белән «1257» дип (1841—1842 еллар) эшләү вакыты күрсәтелгән.
Фирәзә белән бизәлгән грушасыман ике өлешле каптырмалы һәм зур биш асылма җиз тәңкәләрдән торган яка чылбыры. һәр тәңкәгә үсемлек бизәкләре төшерелгән. Аларда хикмәтле гарәп исемнәре язылган: «Ямлиха Макслемина, Штатьюш (Кафштатьюш), Шаднуш, Маслина, Марнуш, Кыйтмир». Болар Коръәндә бәян ителгән әсһабел Кәһәф исемнәре. Алар турында мәгълүматлар Муса галәйһиссәлам вакытларыннан ук килә. Үзенә тугры булганнары өчен Аллаһы Тәгалә аларны куып килүче кяферләрдән бер мәгарәдә яшереп, саклап кала. Алар анда 300 ел йоклап үткәрәләр. Могҗизалы рәвештә исән калган кешеләрнең исемнәре беләзек, яка чылбыры, йөзек, чулпыларда уелып гасырларга калган, бөти булып йөргән.
Әлеге яка чылбыры – XIX гасыр үрнәге. Милли музейга 1920 елда Казанда үткәрелгән Шәрык халыклары мәдәнияте күргәзмәсе экспонатлары белән берлектә тапшырыла.
Музейда саклана торган халык җәүһәрләре милләтебезнең гореф-гадәтләрен, бай традицияләрен күзалларга мөмкинлек бирә. Яшьләрне үткән белән таныштырып, ә өлкән буынны хыялында яшьлегенә кайтаручы тарихи ядкарьләрне туплаган музей буыннарны тоташтыручы күпер вазифасын үти.
Дулкынлы чәчәкләр каймасы белән әйләндерелгән, чокып ясалган, уртасы язулар белән бизәлгән көмеш беләзек. Очлары эчкә бөгелеп тора. Язуның эчтәлеге: «Ошбу беләзек ... кызына хәерле мөбарәк». Аерым шәхескә бәйле булмаган мондый язулы бизәнү әйберләре XIX гасыр уртасында сатуга күпләп чыгарылган. Ул чорда Казан губернасы зәркән әйберләрен сәнәгый җитештерү үзәге булуы билгеле.
Алтын йөгертелгән көмештән эшләнгән түгәрәк кечкенә Коръән савыты. өслегенә граверлау ысулы белән үсемлек орнаменты төшерелгән. Коръән савытының уртасын кызылсу ахак бизи. әйләнәсендә гарәпчә язу: «Эшләремне Аллаһы Тәгаләгә тапшырам». Савытның ян-якларында да гарәпчә: «Йа Аллаһы Тәгалә!» дип язылган, һиҗри белән «1257» дип (1841—1842 еллар) эшләү вакыты күрсәтелгән.
Татар хатын-кызлары өчен кызыклы язмаларны Сөембикә Telegram-каналында укыгыз
Хәзер укыйлар
-
Син генә кирәк Гади ситса күлмәкле кызның ишек төбендә арзанлы гына туфлиләрен салуын күреп, йөзен чытты булачак кайнана. «Авыл гыйбады!» – башына килгән беренче уе шул булды. Алай да улы хакына күңелдәгесен сиздермәде. Әле өйләнеп, түргә алып кайтып утыртмаган, йөреп туяр да, ташлар...
-
«Бу сезнең кызыгыз...» Бала таба алмаячагы хакында Кәдрия Азатка туйга кадәр үк әйтте. Егет булачак хатынына шуның кадәр гашыйк иде, кул гына селтәде. – Аптырама, – дип кочаклап алды ул сөеклесен. – Елак балаларсыз икебезгә генә бик рәхәт булачак. Бик теләсәк, табиблар могҗиза ясамый калмас. Аннан соң гаилә баласыз да була ала бит.
-
Авыл малае Бәкер шифаханәсенә юллама бирделәр Нәфисәгә. Эш урыныннан. Аны, инде унбиш елга якын шул бер урында эшләүче сазаган кызны, кемдер исенә төшерер, «аңа да ял кирәк, аңа бирик...» дип искәртер дип башына да китермәгән иде. Иң кирәк җирдә иң кирәкле сүзне кем кемгә әйткәнен төпченеп тормыйча гына юлга кузгалды ул
-
Өч монолог Нурания конвертны ачты, Илдарына хатны тиз генә укып бирергә иде исәбе, тик әллә кайдан ниндидер кайнар агым, кинәт тынын буып, бөтен күкрәген умырып тотты...
-
Бала – 50 яшеңдә бала җитәкләп йөрерсеңме? Мин әйткән хәбәрдән соң бар якыннарым чигә тирәсендә бармагын уйнатты. Имеш, башың киттеме әллә?!
Соңгы комментарийлар
-
1 июнь 2023 - 11:43Без имениНия бестолковый килен булсын, анлавымча килен белэн кайнана Алама яшэмэгэн.Әйтелми калган рәхмәт
-
1 июнь 2023 - 11:18Без имениСабабызнын горурлыгы, йозек кашы ул Голсинэ ханым♥️ Исэн-сау булсын, йоргэн юллары ун булсын🙏Китап акылны тәрбияли
-
31 май 2023 - 15:07Без имениТочно шундый эчтэлекле кино караган идем,исемен хэтерлэмим,бер нэрсэ дэ узгэрмэгэн.Бәхетле очрак-3
-
22 май 2023 - 10:24Без имениПервый раз попробовала такое блюдо у подруги, она татарочка. Правда, она мешала гороховую муку пополам с пшеничной.Так понравилось, что теперь сама его готовлю. Проблема только в том, что гороховую муку не везде продают. Но я ее теперь в интернет- магазине заказываю.Суп с чумаром из гороховой муки (клецки по-татарски)
-
Ханбикәләребез Кем ул ханбикә? Дөресен әйтик, бәгъзеләребез аны көнгә биш-алты күлмәк алыштыручы көяз хатын, ефәк тотканнан да кулы кабаручы назлы җан итеп күз алдына китерә. Әлбәттә инде, иркә, тәкәббер вә кыланчык..
-
Кадерле Мәрьям апа Шундый язмышлы кешеләр була, күзгә-башка әллә ни чалынмыйча, тыйнак, гади генә яшиләр дә тыныч кына китеп тә баралар.
-
Сугыш өзгән хыял Сәхнәдә В. Асафьевның «Бахчасарай фонтаны» балеты бара. Уланованың Мариясе шулкадәр табигый, чын, ышандырырлык итеп үлә – ирексездән күзләргә яшь тула.
-
Шәфкать иясе Шәфика Сәнгать күгендә кыска гына вакыт балкып янган Шәфика Котдусованы атылган йолдызга тиңлиләр.